လူမႈ ့ကိစၥ..အသက္၁၈ႏွစ္ျပည္ ့မွဖတ္ႀကပါ

Contraceptive implant ကိုယ္ဝန္တား အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ပစၥည္း

အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ (၇ဝ)

2011/5/13
ကြ်န္မ အသက္ ၃၁ ႏွစ္ပါ။ အိမ္ေထာင္က်တာ တစ္ႏွစ္ရိွပါၿပီ။ Implant ေခၚ လက္ေမာင္းအေရျပားေအာက္တြင္ ထည့္မည့္ ကိုယ္၀န္တားေဆးေခ်ာင္း ထည့္ခ်င္လို႔ပါ။ သူ၏ ဆိုးက်ိဳး ေကာင္းက်ိဳးမ်ားကိုသိခ်င္ပါသည္။ ထိုတားေဆးသည္ ၅ ႏွစ္ခံလို႔ ေျပာပါသည္။ ေသာက္ေဆးမ်ားကဲ့သို႔ ဆိုးက်ိဳးမရိွဘူးလို႔ ေျပာပါသည္။ ဟုတ္ပါသလား။ ကိုယ္မလိုခ်င္လို႔ ျပန္ထုတ္လွ်င္ ခ်က္ခ်င္း ကေလးျပန္ရသည္ လို႔လည္း ေျပာပါသည္။ ဟုတ္ပါသလား ဆရာ။

ကိုယ္ဝန္ တားနည္းေတြ အမ်ားၾကီး ရွိတယ္။ အေရျပားေအာက္မွာ ထည့္ထားရတဲ့နည္းကို အမ်ိဳးသမီး အေတာ္မ်ားမ်ား စိတ္ဝင္စားၾကတယ္။ သားအိမ္ထဲလိုမ်ိဳး အတြင္းက်က်မွာ လုပ္ရတာ မဟုတ္ေတာ့ ရွက္စိတ္ နည္းေစတယ္။ သူမ်ားလဲ ျမင္တာ မဟုတ္ဘူး။ တေန႔တလံုး ေဆးေသာက္ရတာမ်ိဳးလဲ မဟုတ္။ သံုးလတခါ ေဆးထိုးေနဘို႔လဲမလို အၾကာၾကီး ခံတယ္။ အခါတိုင္း အခါတိုင္း သံုးဘို႔ (ကြန္ဒြမ္) ေတြလဲ ဝယ္ေနစရာ မလိုဘူး။ (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ ေျပာလို႔ အေဖၚ-ခင္ပြန္းက ျငင္းေနမွာလဲ မပူရဘူး။

Implants ဆိုတာ ဘာလဲ။ အေရျပားေအာက္မွာ ထည့္ထားရတဲ့ အေခ်ာင္းေလးပါ။ ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးပါတယ္။ ဒါကေန မ်ိဳးဥအိမ္က မ်ိဳးဥ ထြက္မလာေစဘူး။ သားအိမ္အဝ အခြ်ဲရည္ကို ေစးပ်စ္ေစမယ္။ သားအိမ္ အတြင္းဆံုးအလႊာကိုလဲ ပါးလ်ေစတယ္။ သံုးခ်က္ပိုင္နည္း ျဖစ္တယ္။ ဘာဘဲလုပ္လုပ္ သတိၾကီးစရာေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။ မေတာ္တာ၊ မထင္တာ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ ရာသီ မမွန္တာ၊ ထည့္ထားတဲ့ေနရာ ပိုးဝင္တာ၊ နာက်င္တာ၊ ထည့္ေပးတာက ေနရာမက်တာ၊ ထည့္ထားတဲ့ ပစၥည္းက ေျခေထာက္ေပါက္သလို ဟိုေရာက္ ဒီေရာက္သြားတာ စသျဖင့္။

1. Nexplanon ဆိုတာ Organon ကုမၸဏီကထုတ္ျပီး Etonogestrel ပါတယ္။ ၃ ႏွစ္ခံတယ္။
2. Norplant ကေနာက္မွေပၚလာတာ။ ၁၉၈၃ ကတည္းက ဖင္လန္ႏိုင္ငံမွာ စသံုးခဲ့တယ္။ Levonorgestrel (Progestin) 36 mg ပါျပီး (2.4 mm × 34 mm) အရြယ္ရွိတဲ့ Silicone capsules (၆) ခု ျဖစ္တယ္။ ၅ ႏွစ္ ခံတယ္။ ယပ္ေတာင္ ပံုေလးလို လွလွပပေလး ထည့္ေပးတယ္။ အေပၚကေန ျမင္ေနရတတ္တယ္။ ေသျခာစမ္းရင္ သိႏိုင္တယ္။ အိႏၵိယကထုတ္တဲ့ Norplant capsules ၆ ေတာင့္ထဲမွာ Aprogestin ပါတယ္။ ဝတဲ့သူေတြလဲ ရတယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ၅ ႏွစ္ထားႏိုင္တယ္။
3. Jadelle (Norplant II) နာမည္နဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ ရွိတယ္။ (2.5 mm × 43 mm) အရြယ္ (စီလီကြန္) (၂) ေခ်ာင္းထဲမွာ 75 mg Levonorgestrel ပါတယ္။ ၁၉၉၆ က စသံုးတယ္။ အစက ၃ ႏွစ္ ေနာက္ေတာ့ ၅ ႏွစ္ အာမခံတယ္။ အစႏွစ္မွာ တေန႔ကို 100 µg/day ေနာက္၊ 40 µg/day နဲ႔ 30 µg/day ႏွဳန္းနဲ႔ ၅ ႏွစ္ၾကာ ထုတ္ေပးေနမယ္။ လက္ေမာင္း အတြင္းဖက္၊ အေရျပားေအာက္မွာ (ဗြီ) ပံုသဏၭာန္ ထည့္ေပးမယ္။ ထည့္နည္းကို http://www.rxlist.com/jadelle-drug.htm မွာ အတိအက် ျပေပးထားတယ္။
4. Implanon (Etonogestrel) ကို ျဗိတိန္မွာ ၁၉၉၉၊ ကတည္းက စသံုးတယ္။ Etonorgestrel ေဟာ္မုန္းပါတယ္။ 4 cm x 2 mm အရြယ္ရွိတယ္။ တေတာင္ဆစ္ ေအာက္နား အေရျပားေအာက္မွာ ထည့္ေလ့ရွိတယ္။ အခု အဲဒါ Nexplanon နဲ႔ အစားထိုးလိုက္ျပီ။ ခပ္ဆင္ဆင္ပါဘဲ။ ဒါေပမဲ့ ဓါတ္မွန္မွာ ေပၚႏိုင္တာ လုပ္ထားတယ္။ Applicator ပါလို႔ ထည့္ရတာလဲ လြယ္တယ္။ အရင္ဟာကို ၃ ႏွစ္ ေက်ာ္ရင္ေတာ့ အသစ္နဲ႔ အစားထိုးတာ ေကာင္းတယ္။
5. Implanon ကိုသာ USA မွာ ၂ဝဝ၆ ဇူလိုင္ကစျပီး လိုင္စင္ေပးထားတယ္။ Etonogestrel 68 mg ပါျပီး၊ ၃ ႏွစ္ခံ၊ (၁) ေခ်ာင္းထဲ ျဖစ္တယ္။ ထံုေဆးသံုးျပီး လူနာက ညာသန္ဆိုရင္ ဘယ္လက္ဖ်ံမွာ တေဒါင္ဆဆစ္ အထက္ လက္ေမာင္း အတြင္းဘက္ ၈-၁ဝ စင္တီမီတာ ေနရာမယ္ ထည့္ေပးတယ္။ ၅-၁၅ မိနစ္အလုပ္သာ ျဖစ္တယ္။ ၄% ေလာက္မွာ ေသြးျခည္ဥတာ၊ ေဖါင္းတာ၊ နီရဲတာ၊ နာေနတာ ျဖစ္တတ္တယ္။

မထည့္ခင္ ကိုယ္ဝန္ရွိမေနတာ ေသျခာေစသင့္တယ္။ ဆီးစစ္ပါ။ ရာသီစလာတဲ့ရက္ကေန ၅ ရက္အတြင္း လုပ္သင့္တယ္။ ကေလး ဖြါးျပီးစ၊ ကေလး ၃ ပါတ္အရမွာ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္တာမွာ ျပႆနာ မရွိေစဘူး။ ႏို႔ထဲမွာ ေဟာ္မုန္း နဲနဲေလးေတာ့ ပါေနႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျပီးသူလဲ ခ်က္ခ်င္း ထည့္ႏိုင္တယ္။ ထည့္ျပီး ၂၄ နာရီကစျပီး သက္ေရာက္မႈ ရွိမယ္။ ျပန္ထုတ္ျပီးရင္ မၾကာခင္ ကိုယ္ဝန္ ရႏိုင္လာတယ္။

ေရရွည္မွာ ဘာျဖစ္သလဲ။ ကင္ဆာ မျဖစ္တာေတာ့ သိထားတယ္။ တျခားဆိုတာေတြ သိပ္မသိလွေသးပါ။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳး မရွိေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ေဟာ္မုန္း တန္ခိုးက ၾကီးတယ္။ တခုေကာင္းတာက တခုခုျဖစ္ရင္ ထုတ္ျပစ္လိုက္ယံုဘဲ။ ေဆးထိုးတာသူေတြနဲ႔ မတူဘူး။ ေဆးသတၲိက ခ်က္ခ်င္း ရပ္သြားတာ။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ ေသြးနဲနဲစြန္းမယ္၊ ရာသီမ်ားမယ္၊ မဆင္းဘဲေနမယ္၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တိုး၊ ရင္သားနာ၊ စိတ္က်၊ စိတ္မူေျပာင္း၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္မယ္၊ ဝက္ျခံေပါက္မယ္၊ လိင္စိတ္ အေျပာင္းအလဲျဖစ္တာေတာ့ ရွားပါတယ္။

• ေမြးလမ္းကေန ဘာမွန္းမသိဘဲ ေသြးဆင္းေနသူ၊ အသဲေရာဂါဆိုးရွိေနသူ၊ ေသြးခဲပိတ္ေရာဂါရွိေနသူ၊ မ်ိဳးဥအိမ္-အက်ိတ္ ရွိေနသူေတြ မသံုးသင့္ပါ။
• St John's wort (Hypericum perforatum, Tipton's Weed, Chase-devil, Klamath weed) ေခၚတဲ့ စိတ္က်ေရာဂါ အတြက္ သံုးတဲ့ တိုင္းရင္းေဆး ေပးေနသူေတြ မသံုးသင့္ဘူး။
• Rifampicin, Rifabutin, Phenytoin, Carbamazepine, Phenobarbital နဲ႔ Primidone ေဆးေတြ ေသာက္ေနရသူေတြ HIV ေဆးေပးေနသူေတြမွာ သတိထားရမယ္။
• လူေကာင္ သိပ္ၾကီးေနသူေတြမွာ ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ ေဆးမႏိုင္ ျဖစ္တတ္တယ္။

ဒါေပမဲ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁ဝ ႏွစ္တာ သမိုင္းကို ဆန္းစစ္တဲ့အခါ စိတ္မသက္သာစရာေတြ ေတြ႔လာရတယ္။ ၆-၁-၂ဝ၁၁ လန္ဒန္က လာတဲ့ သတင္းတပုဒ္မွာ ၃ ႏွစ္ခံ Implanon implant သံုးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၅ဝဝ မယ္ ကိုယ္ဝန္ရခဲ့တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ (တီဗြီ-စတိုရီ) ေတြလည္း ျပၾကတယ္။ ေနာက္ထပ္ ဒါေပမဲ့တခု ဆက္လာပါတယ္ (မီဒီယာ) သမားေတြဟာ အေျခခံသခ်ၤာကို နားလည္မႈ လြဲေနတယ္တဲ့။ ေျပာတဲ့သူက Medical statistician ေဆးပညာ-စာရင္းဇယား ပညာရွင္ပါ။ ၁ဝ ႏွစ္အတြင္း ကုိယ္ဝန္ ၅၈၄ ဆိုတာဟာ Failure rate မေအာင္ျမင္ႏွဳန္း ဝ႕ဝ၁၄% သာျဖစ္ပါတယ္၊ Success rate ေအာင္ခ်က္က ၉၉႕၉၈၆% ပါတဲ့။

ဆရာဝန္ နဲ႔ (မီဒီယာ) ပညာျပိဳင္ေနၾကတာ မဟုတ္ပါ။ လြတ္လပ္ခြင့္ရွိလို႔ အကိုးအကားေတြနဲ႔ ေထာက္ျပၾကေတာ့ လူအမ်ား စဥ္းစားစရာ ေရြးခ်ယ္စရာေတြ မ်ားေစတယ္။ တိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေစတယ္။

ထပ္သိဘို႔ ေကာင္းတာက ဘယ္အရာမွာမဆို လက္မွတ္ရွိသူ ျဖစ္ေပမဲ့ တတ္ကြ်မ္းသူနဲ႔ အေတြ႔အၾကံဴမ်ားသူ မတူၾကပါ။ ၂ဝ-၃-၂ဝ၁၁ Guardian News and Media ကလဲ GPs ဆရာဝန္ေတြ ဘယ္လို စနစ္တက် ထည့္ေပးရမယ္ ဆိုတဲ့ သင္တန္း ယူသင့္တယ္လို႔ ေရးတယ္။ သူတို႔ဆီမွာ အာမခံစနစ္၊ တရားစီရင္ေရးစနစ္ေတြက ပိုေကာင္းတာမို႔ နစ္နာသူေတြ ေလွ်ာ္ေၾကး ရႏိုင္ၾကလို႔ ၁၁ ဦးက တင္တာမွာ ၆ ဦးအတြက္ ေပါင္ ၁ သိန္းေပးခဲ့ရတယ္။

UK မွာ ၁၉၉၉ တည္းက အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၁႕၄ သန္း Implanon ထည့္ထားၾကတယ္။ ၁၆ဝ၇ က (ကြန္ပလိန္႔) တက္တယ္။ ၉၉% ထိေရာက္တယ္။ ညႊန္ၾကားခ်က္လဲ ထုတ္ထားလိုက္တယ္။
• လူနာေတြကို သတင္းအခ်က္အလက္ အစံု အသိေပးပါ။ အက်ိဳးနဲ႔ အျပစ္ေတြ၊ တျခားနည္းနာေတြ၊ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ ပါေစရမယ္။
• ျပႆနာေပၚရင္ ရွင္းလင္းခ်က္၊ ေတာင္းပန္ခ်က္၊ ဘယ္လို ကိုင္တြယ္မလဲ၊
• ထည့္ေပးထားသူေတြကို (ေဖါလိုအပ္) ေခၚယူစစ္ေဆးမႈ စီစဥ္ေပးပါ၊
• မထည့္ခင္က ကုိယ္ဝန္ဟာ သားအိမ္ထဲ၊ သားအိမ္ျပင္ပမွာ ရွိေန-မေန ေသျခာေစပါ။

Dr. တင့္ေဆြ
၁၃-၅-၂ဝ၁၁